W związku ze wszechobecnym stresem, coraz więcej badaczy próbuje zgłębić jego psychologiczne mechanizmy i szuka sposobów radzenia sobie z nim.

„Światowa Organizacja Zdrowia nazywa stres „chorobą stulecia” - ponad 60% chorób cywilizacyjnych ma podłoże nerwowe.”

Co to jest stres? 

Stres jest zjawiskiem biologicznym i odpowiedzią organizmu na stawiane mu wymagania – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Reakcja ciała na różne bodźce jest jak najbardziej zgodna z naszą fizjologią.

Selye odróżnia stres konstruktywny od destrukcyjnego. Podkreśla, że nie każdy stres jest szkodliwy. Uważa, że stres może spełniać pozytywną funkcję, gdyż w pewnych sytuacjach mobilizuje on człowieka do efektywniejszego działania. Taki pozytywny stres określa mianem eustresu, a nadmierny stres, powodujący szkody, nazywa dystresem.

 

„Stresory motywujące człowieka do wysiłku i osiągnięć życiowych – dobry stres (good stres) lub eustres (eustress).”

„Stresory niosące cierpienie i dezintegrację psychiczną charakteryzowane są pojęciem zły stres (bad stress) i dystres (distress)„

Jakie sygnały wysyła zestresowany organizm?

Stres powoduje zmiany w funkcjonowaniu organizmu na trzech płaszczyznach:

  1. Wskaźników fizjologicznych: przyśpieszony puls, rozszerzenie źrenic, wzmożona potliwość, kołatanie serca, napięcie mięśni rąk i nóg, sztywność karku, suchość w jamie ustnej, ucisk w gardle, pobudzenie psychoruchowe, naprzemienne uczucie gorąca i zimna, gonitwa myśli;
  2.  Wskaźników psychologicznych: rozdrażnienie, podejrzliwość, wrogość, odczuwanie nieokreślonego lęku, ataki złości, apatia, przygnębienie, poczucie osamotnienia, trudności z podejmowaniem decyzji, zachwiane poczucie własnej wartości;
  3. Wskaźników behawioralnych (zmiany w zachowaniu): zwiększona pobudliwość, tiki nerwowe, impulsywność działania, utrata apetytu lub uczucie ciągłego głodu, zaburzenia snu (bezsenność lub wzmożona senność), nagłe wybuchy gniewu lub płaczu, podatność na wypadki, nadużywanie alkoholu, nadmierne palenie, konfliktowość, brak satysfakcji z wykonywanej pracy, obniżona wydajność.

„Stres jest zjawiskiem nieuchronnym i właściwie nie da się go wyeliminować z życia codziennego.”

Niektóre reakcje organizmu na stres:

  • Zaciśnięta żuchwa, zgrzytanie zębami, bruksizm
  • Spięte mięśnie karku, ramion, szyi,
  • Bóle brzucha,
  • Nerwowe drapanie się wywołujące rany na skórze.

Jak radzić sobie ze stresem?

Wybraliśmy kilka metod relaksacyjnych, które również i my stosujemy:

  • Yoga – relaksacja połączona z ruchem. Powszechnie uważana za nudną, teraz przeżywa swój renesans. Przybiera wiele różnych, ciekawych form i każdy może dopasować ją pod siebie. Teraz nie ma wymówki, że to nie dla mnie.
  • Regularne ćwiczenia – to świetna okazja, aby rozładować emocje. Co więcej, organizm w dobrej kondycji lepiej radzi sobie ze stresem.
  • Długie spacery – z drugą osobą, z pupilem lub całkowicie sam.
  • Work-life balance – odpoczywaj, wysypiaj się, nie przynoś pracy do domu.
  • Rozluźnienie mięśni karku i szyi – np. podczas masażu. Nawet 10 minut dziennie w domu przyniesie pozytywne efekty.
  • Mindfulness – pomimo tego, że program wykorzystuje elementy pochodzące z buddyzmu czy jogi, jest całkowicie świecki i jest skierowany do osób z dowolnym systemem wierzeń i przekonań. Jest to medytacja uważności, dzięki której człowiek uczy się, jak wykorzystać wewnętrzne zasoby w radzeniu sobie ze stresem, bólem czy wyzwaniami.

Stres długotrwały/chroniczny

Chroniczny stres, tzw. przewlekły stres to stan zachwiania emocjonalnego; silnego napięcia nerwowego, który trwający przewlekle wywołuje cierpienie, a ono działa na Ciebie destrukcyjnie.

Pod wpływem emocjonalnego lub fizycznego zagrożenia wzmaga się produkcja kortyzolu, którego wysoki poziom prowadzi do niszczenia neuronów i zmniejszenia się liczby połączeń w pewnych obszarach.

Badania stres w pracy 2021 – badania HRK

Jak podaje HRK w raporcie z badań „Niestety, drastycznie wzrósł odsetek osób, które nieustannie odczuwają stres w swojej pracy – z 4% do aż 19% badanych. Z osób, którym stres doskwierał tylko kilka razy w tygodniu, staliśmy się najbardziej zestresowanymi pracownikami. Źródeł tego stanu rzeczy można doszukiwać się w otaczającej nas rzeczywistości – pandemia COVID-19, niepewna sytuacja gospodarcza, wzrost inflacji oraz niepewna sytuacja na rynku pracy, a do tego nieustanne informacje o zwolnieniach, to wszystko odbiło na nas swe bolesne piętno.”

 

Jak zapobiegać stresowi zawodowemu?

Przy wyborze zawodu dużą rolę odgrywa osobowość, temperament – to, czy będziemy czuć się dopasowani do wybranej profesji, czy mamy predyspozycje. W sytuacji, gdy tego dopasowania nie będzie, wykonywanie obowiązków może stać się dla nas źródłem ciągłego stresu. 

Pracodawcy już na etapie rekrutacji powinni tworzyć profil psychologiczny kandydata i weryfikować nie tylko kompetencje potencjalnego pracownika, ale też jego odporność na czynniki, które w szerszym kontekście definiują stanowisko pracy.

Aby móc zapobiegać stresowi zawodowemu bądź zmniejszać jego poziom, trzeba znać charakter i skalę problemu istniejącego w organizacji. Niezbędne do takiego rozpoznania jest stałe monitorowanie sytuacji w firmie poprzez prowadzenie regularnych badań pracowników. Celem badania stresu w pracy jest rozpoznanie, czy problem ten dotyka pracowników. Jeśli tak jest, należy poznać przyczyny tego zjawiska oraz propozycje rozwiązania problemu, które mogą mieć sami dotknięci problemem pracownicy. Dobrze jest, gdy badanie stresu w pracy

prowadzą firmy zewnętrzne. Pracownicy mogą wówczas swobodnie wyrażać opinie na temat funkcjonowania organizacji.

Firmy powinny wprowadzać działania prewencyjne, zmniejszające ryzyko pojawienia się stresu zawodowego wśród pracowników. W tym celu zwraca się uwagę na następujące elementy:

  • Jasna struktura organizacyjna i praktyki firmy – pracownicy powinni otrzymać precyzyjne informacje odnośnie struktury, celu i praktyk organizacji.
  • Odpowiednia rekrutacja, szkolenie i rozwój pracowników – umiejętności i wiedza pracowników powinny w jak największym stopniu być dopasowane do wymagań im stawianych. Tam, gdzie to niezbędne, pracownik powinien mieć zapewnione szkolenie.
  • Precyzyjny opis stanowiska pracy – powinien on zawierać cele, strategię organizacji oraz sposób pomiaru efektywności pracowników. Im dokładniej zostaną wyjaśnione obowiązki na stanowisku, tym lepiej pracownicy będą mogli wykonywać swoje zadania.
  • Komunikacja – przełożeni powinni słuchać swoich podwładnych, upewniać się, że dobrze ich zrozumieli. Komunikacja w kwestii oczekiwań na stanowisku pracy powinna być precyzyjna.
  • Otoczenie społeczne – rozsądny poziom integracji między pracownikami zwiększa produktywność, ułatwia pracownikom pracę grupową oraz zwiększa ich zaangażowanie w wykonywane obowiązki.

Pamiętajcie, aby zadbać o swoje zdrowie psychiczne i nie być obojętnym na zdrowie psychiczne otaczających nas osób. Nie bójmy się także zgłosić po pomoc! 

Bibliografia:

    1. https://hrk.pl/hrk/files/report/stres_w_pracy_2021-26.pdf,
    2. https://badaniahr.pl/biblioteka/stres-w-pracy-przyczyny-konsekwencje-i-sposoby-zarzadzania-stresem-w-organizacji/79,
    3. https://porady.pracuj.pl/zycie-zawodowe/chroniczny-stres-sprawdz-sygnaly/,
    4. https://www.medicover.pl/zdrowie/psychiczne/stres/techniki-radzenia-sobie/#jak-radzic-sobie-ze-stresem?,
    5. https://www.damian.pl/zdrowie-psychiczne/stres/#czym_jest_stres,
    6. https://psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/833-o-stresie-i-sposobach-radzenia-sobie-z-nim.html.